فیلمنامه یا به اصطلاح سناریو داستانی است که به منظور ساخت فیلم نوشته می شود و در آن صحنه ها و سکانس های مختلف فیلم تشریح می گردد، در واقع یکی از کلیدی ترین مراحل ساخت فیلم یا سریال فیلمنامه نویسی آن است زیرا تاثیر بسزایی در مخاطب می گذارد. شخصی که این اثر هنری را خلق می کند فیلمنامه نویس گویند.

اهمیت فیلمنامه

اهمیت فیلمنامه (سناریو) ممکن است فیلم ساخته شده بر مبنای یک فیلمنامه قوی، موفق نشود اما برعکس این قضیه امکان پذیر نمی باشد، یعنی تولید فیلم موفق بر پایه فیلمنامه ضعیف به هیچ صورتی امکان پذیر نخواهد بود. از آنجا که فیلمنامه پایه و اساس تولید یک فیلم است، می توتن ادعا کرد که بخش عظیمی از موفقیت یک فیلم در گرو فیلمنامه است. استفاده از یک فیلمنامه خوب می تواند تاثیر به سزایی در میزان موفقیت فیلم داشته باشد. به عبارت ساده تولید فیلم موفق در گرو استفاده از فیلمنامه موفق است. فیلمنامه موفق علاوه بر تضمین کیفیت فیلم با کمک به تسهیل و تسریع نمودن روند پروژه ساخت فیلم می تواند منجر به صرفه جویی در زمان، انرژی و هزینه شود.

خصوصیات فردی مورد نیاز فیلمنامه نویسی

۱- اشتیاق و علاقه زیاد و توانایی در نوشتن – علاقه و استعداد ذاتی از مهم ترین عوامل در موفقیت هر فیلمنامه نویس به شمار می رود
۲- تخیل و خلاقیت پایه و اساس نویسندگی است . نویسندگی بر مبنای تخیل و خلاقیت نویسنده پایه گذاری می شود
۳- آگاهی از اصول و مبانی فیلم نامه نویسی و آگاهی از تکنیک های فنی سینما و توانایی به کارگیری این تکنیک‌ها
۴- تمرکز و دقت یکی از ملزومات اجتناب ناپذیر در حرفه نویسندگی به شمار می رود . برای در نظر گرفتن کوچکترین موارد و اتفاقات در روند فیلمنامه نویسنده به تمرکز و دقت بالا نیاز دارد
۵- انتقادپذیری یکی از خصوصیات مورد نیاز برای پیشرفت در این حرفه به شمار می آید
۶- انعطاف پذیری یک دیگر از خصوصیات مورد نیاز در این حرفه به شمار می آید
۷- صبر و تحمل برای مقابله با ناهمواری هایی که در روند نوشتن فیلمنامه ممکن است برای فیلمنامه نویس اتفاق بیافتد مانند طولانی شدن زمان ایده پردازی و یا دچار ایست فکری شدن برای مدتی مورد نیاز است.

عناصر فیلمنامه

داستان فیلم: داستان یک فیلم توسط نویسنده ی آن نگارش می شود و به نقل روایتی خاص می پردازد، از اصلی ترین فاکتورهای یک فیلم نامه داستان فیلم است و فیلم نامه بر اساس این فاکتور مهم نگارش می شود.
شخصیت های فیلم: منظور از شخصیت های یک فیلم مجموعه بازیگران هستند که با القاء حسی خاص و خصوصیت های اخلاقی مشخص به جذابیت اثر کمک می کنند.
داستان فیلم: داستان یک فیلم توسط نویسنده ی آن نگارش می شود و به نقل روایتی خاص می پردازد، از اصلی ترین فاکتورهای یک فیلم نامه داستان فیلم است و فیلم نامه بر اساس این فاکتور مهم نگارش می شود.
شخصیت های فیلم: منظور از شخصیت های یک فیلم مجموعه بازیگران هستند که با القاء حسی خاص و خصوصیت های اخلاقی مشخص به جذابیت اثر کمک می کنند.
صحنه های فیلم: منظور از صحنه های هر اثر نمایشی فضایی برای نمایش دادن اثر اثر است ، درواقع صحنه در هر اثر نمایشی فضایی برای بازیگران و عوامل سازنده ی آن و محل کانون توجه بینندگان است.
سکانس فیلم: سکانس مجموعه صحنه هایی از فیلم است که از لحاظ موضوعی با یکدیگر هم خوانی داشته باشد و قاعدتا هر فیلمی سکانس های متعدی دارد .

حالت شخص (Parenthetical): این توضیحات درواقع برای کمک به هنر پیشه ها هستند که متوجه شوند جمله را چطور و با چه لحنی ادا نمایند .

انتقال (Transition): این مورد برای زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که شخصیت داستان در حال انتقال به صحنه یا نمای دیگراست .

نما (Shot): نما در فیلمنامه در واقع اشاره ای است تا در صحنه بر روی یک شخص یا شی خاص تمرکز نماییم. تنها باید به این نکته بسیار توجه داشت که “صحنه را کارگردانی نکنیم”. به عبارت دیگر تنها زمانی از این عنصراستفاده نماییم که واقعاً ضروری بنظر بیاید.

گفتارموازی (Dual Dialogue): این مورد زمانی که بخواهیم نشان دهیم دو کارکتر همزمان در حال صحبت هستند، استفاده می شود.

پرده فیلم: هر نمایش از چندین پرده تشکیل شده است که به طور معمول هر نمایش از یک تا ۵ پرده را شامل می شود.
موسیقی فیلم: موسیقی نیز یکی دیگر از عناصر تشکیل دهنده فیلم است که در خلق اثری بی نظیر سهم بسیاری دارد و از جمله عوامل تاثیر گذار بر بیننده می باشد.

انواع فیلم نامه (سناریو)

1- فیلمنامه های داستانی
2- فیلم نامه های مستند

انواع ساختار فیلمنامه

۱- فیلنامه با ساختار خطي: در اين نوع ساختار، داستان فیلم از یک نقطه شروع شده ، روال طبيعي زماني خود را طي کرده وبه انتها مي رسد.
۲- فیلمنامه با ساختار مدور: در اين نوع ساختار، داستان فیلم ازیک نقطه شروع شده و مانند بومرنگ، پس از طي چند مرحله دوباره به همان نقطه آغازین که در ابتدا نشان داده شده بود، باز مي گردد.
۳- فیلمنامه با ساختار منقطع: دراين نوع ساختار، هر بخش از فیلمنامه در زمان خاص و به صورت مجزا اتفاق می افتد و هر بخش نکته به خصوصي از داستان را ارائه مي دهد.
۴- فیلمنامه با ساختار مارپيچ: دراين نوع ساختار بیننده شاهد حرکت مارپيچي زمان است . داستان از میانه آن شروع مي شود وبه طرف گذشته حرکت مي کند وسپس دوباره به سمت زمان حال به پيش مي رود و بیننده دوباره قسمت های مياني داستان که يک بار در ابتداي فيلم دیده را با اطلاعات بیشتر خواهد دید و سپس جریان فيلم تا انتها به پيش مي رود.
۵- فیلم نامه با ساختار دو وجهی يا چند وجهی: دراين نوع ساختار فیلمنامه نویسی، حادثه هاي واقعي يا وقايعي که مي توانستند جايگزين آنها بشوند، درهم مي آميزند. بطور مثال ديدگاههاي چند فرد درمورد يک واقعيت و يا نقطه نظر يک فرد که در حال خواب ديدن( واقعيت خيالي) است ، به موازات حادثه هاي اتفاق افتاده واقعي تصوير مي شوند.
۶- فیلمنامه با ساختار شکسته: اين ساختار مانند يک «کولاژ» از قسمتهاي مختلف تشکيل شده است . در این مدل وقایع و حوادث جداگانه به تصویر کشیده می شوند .

قسمت های تشکیل دهنده ی فیلم نامه

1- شناسه فیلم نامه
2- متن اصلی فیلم نامه

معمولا فیلمنامه ها از دو قسمت شناسه و متن تشکیل شده اند که شناسه های آن معمولا مشخصات آن فیلم را بیان می کند و به صورت استاندارد شناسه ی هر فیلم از سه تا ۱۰ صفحه می باشد که در فیلمنامه نویسی باید رعایت گردد.

هر یک از قسمت هایی که در شناسه ی فیلم نامه نوشته می شود باید مطابق با قوانین به خصوصی باشد برای مثال فیلم نامه نویس باید در نام فیلم نامه دقت داشته باشد و باید نامی برگزیند که متناسب با مخاطبان اثر است انتخاب نام فیلمنامه باید کاملا متناسب باشد اگر مخاطبان اثر رنج سنی کودک است نیاز به انتخاب اسمی کودکانه حس می شود و اگر فیلم نامه دیدگاهی فلسفی را مطرح کرده است نیاز به اسمی فلسفی حس می شود.

صفحه ی اول فیلم نامه معمولا به نام فیلمنامه ، نام فیلمنامه نویس و تاریخ اتمام اثر اختصاص داده می شود.

معمولا صفحه ی دوم فیلمنامه به معرفی نقش های فیلم پرداخته می شود ، فیلم نامه نویسان معمولا باید فهرستی از کارکترهای فیلم به همراه سکانس هایی که این کارکترها به ایفا نقش می پردازند تهیه نمایند.

صفحه ی سوم شناسه باید به خلاصه ی فیلم نامه اختصاص داده شود، فیلمنامه نویسان موظف هستند خلاصه ای مختصر و گویا از اثر خود در صفحه ی سوم ارائه دهند و این خلاصه باید تا حدی گویا باشد که شخص سوم با خواندن آن به صورت کاملا واضح به داستان پی ببرد.

قسمت دیگری که در فیلمنامه مطرح است متن آن است در این قسمت فیلمنامه نویس موظف به رعایت تمامی اصول فیلم نامه نویسی است، تمامی تکنیک های لازمه باید به کار گرفته شود تا منجر به خلق اثری خارق العاده گردد، فیلم نامه باید تا حدی قوی باشد که بیننده را جذب خود کند.